آشنایی با تاریخچه زعفران
زعفران رو با توجه به تاریخ کشف شدنش، باید نوعی ماده ی تاریخی به حساب آورد که احتمالا اجداد بسیار کهن یونانیان یا مردم بین النهرین یا حتی کاشمیر، ۳۵۰۰ سال پیش پیدایش کردن! یعنی کشف زعفران به هفت سال قبل از میلاد مسیح برمی گرده. البته شایعاتی هم در مورد تاریخ زعفران در ایران وجود داره که پیدایش زعفران یا همان زرپران رو به ایران (ایالت مادها که بخش غربی و مرکزی ایران را در بر می گرفته است) نسبت میده اما این شایعه چندان مورد تأیید تاریخ دانان نیست. اما در عوض، ۹۰ درصد زعفران دنیا در ایران تولید می شه. در ادامه‌ی مقاله به نقش ایران در کاشت زعفران و صادرات اون اشاره خواهیم کرد.
کاربردهای زعفران در یونان و جهان باستان
در گذشته، از زعفران استفاده های گوناگونی می شد و همین کاربرد های مختلف اون بود که باعث بالا رفتن ارزش و قیمت این ماده شده بود. بسیاری از کاربردهای زعفران که در این قسمت بهتون معرفی میکنیم، در ابتدا فقط در دسترس پادهشان و اطرافیانشون بوده، مثلا استفاده از زعفران برای نوشتن، فقط در نامه های ویژه ی پادشاهان کاربرد داشته یا فقط پادشاهان از ترکیب زعفران و چند ماده دیگه برای خوشبو کردن و شستن بدن در حمام استفاده میکردن. بریم چند نمونه از کاربردهای مختلف زعفران رو ببینیم:
۱) استفاده از زعفران برای رنگ آمیزی مانند:
رنگ آمیزی ظروف با زعفران
رنگ آمیزی نان و غذاها با زعفران (در دوران هخامنشیان)
رنگ آمیزی پارچه با زعفران
استفاده از رنگ زعفران در خطاطی و تذهیب
رنگ آمیزی فرش‌های دستبافت و گرانبها با رنگ طبیعی زعفران
۲) کاربرد زعفران در داروسازی مانند:
ساختن دارو برای بیماری بیماری های کلیوی
ساختن دارو برای بیماری های گوارشی با زعفران (معمولاً زعفران بابلی و آشوری)
3) استفاده عطر زعفران مانند:
ساختن عطر با زعفران توسط ساکنان سواحل دریای مدیترانه در دنیای باستان
دود کردن زعفران به همراه مشک و عنبر در محیط برای خوشبو کردن محیط ( در یکی از سنگ نگاره‌های مقابل تخت جمشید، نقش ظرف بخوری که در اون زعفران دود می کردن، حکاکی شده)
4) کاربرد زعفران در آشپزی:
از دوران قاجار به بعد، زعفران تو پخت و پز غذا و انواع مواد خوراکی مثل بستنی زعفرانی، شربت زعفران، مسقطی زعفرانی و … استفاده می شده.
5) استفاده از خواص دارویی زعفران مانند:
مصرف زعفران به‌عنوان آرام بخش مفید برای افزایش نشاط و تقویت روحیه (البته خیلی وقته که علم نشون داده زعفران ویتامین ب داره و در نتیجه، واقعل آرامبخش و نشاط آوره، ولی معلوم نیست در گذشته چجوری این واقعیتو کشف کردن و حتی یه اصطلاح قدیمی هم هست که به هرکس زیاد میخنده میگن: مگه زعفرون خوردی؟!)
استفاده از زعفران در یونان برای رفع خماری پس از مصرف شراب، تقویت میل جنسی و داروی رفع بی‌خوابی
تاریخچه نام زعفران
اونور آبیا به زعفران می گن saffron (شما بخونید سَفْرِن) که اینو از یه کلمه فرانسوی متعلق به قرن دوازهم تحت عنوان safran وام گرفتن. البته خود فرانسویا هم این کلمه رو از لاتین و عربی/فارسی دزیدن.
همونطور که اشاره کردیم، تو ایران قدیم به زعفران میگفتن زرپران بوده است (زر+پر+آن به معنی گلی که کلی پره ها یا گلبرگ های طلایی رنگ داره و به اشیاء و غذاها هم رنگ طلایی می ده) . عده‌ای از تاریخدان ها می گن که درنتیجه ی حمله ی اعراب به ایران، این واژه تبدیل به زعفران شده.
حالا یه چیز عجیب بهتون بگم. یه عده معتقدن ریشهی این کلمه از واژه زه+پران (زه‌پران یا زاپران) اومده و اشاره به تاثیر ماده ی زعفران در سقط جنین داره. در هر صورت، اگه بخوایم یه نکته ای راجع به خود کلمه زعفران بگیم اون اینه که این کلمه یه وام واژه است و می شه از همه تو کلی جاهای تاریخ دنبالش کرد.
تاریخچه زعفران در ایران و جهان
زعفران هم مانند بسیاری از کالاهای دیگه، جزو موادی بود که از طریق جاده‌ی ابریشم مورد تجارت قرار می‌گرفت. ایرانیا اولین کسایی بودن که به عنوان صادر کننده زعفران شناخته شدن و طبق حرف اکثر تاریخ دان ها، از بین خود ایرنیا اقوام پارت (۲۰۰ سال پیش از میلاد مسیح) اولین کسانی بودن که از طریق راه ابریشم، زعفران رو به مردم جهان معرفی کردن. از طریق این جاده‌ی پررونق تجاری، پارتها و اقوام ایرانی دیگه، زعفران رو به سرزمین رومی‌ها، چینی‌ها، اقوام سامی( شامل اعراب یا یونانی‌ها) می فروختن. بعدا که از طریق راه ابریشم، زعفرون به دست مردم دنیا رسید و رفتن کاشتنش، مردم آندلس (اسپانیای اسلامی) و آفریقای شمالی هم شروع به تولید و کاشت زعفران کردن.
البته تاریخ زعرفان تغییر و تحول زیادی داشته و ر حال حاضریه خرده اوضاع فرق کرده (البته خداروشکر نه واسه ایران) و بهترین صادرکننده های زعفران بعد از ایران، به ترتیب اسپانیا ( با میانگین درآمد ۶۳.۲ میلیون دلار)، افغانستان (با میانگین درامد ۱۸.۴ میلیون دلار)، یونان (با میانگین درآمد ۶.۹۷ میلیون دلار) و فرانسه (با میانگین درآمد ۶.۴۲ میلیون دلار) هستن و بیشترین واردات هم از اون طرف برای اسپانیا و اماراته.
نتیجه گیری: مهمترین فرصت های سرمایه گذاری
خب حالا که تا اینجاشو گفتیم بذارین به عنوان نتیجه گیری یه تحلیل هم کنیم. علی رغم اینکه ایران بزرگترین قطب تولید زعفران دنیاست، اما به نظر میاد طی چند سال گذشته (یعنی حتی اگه با همین سه چهار سال پیش، 1397 و 1398 و اینا) کمابیش نه تنا کشاورزای عزیزمون بلکه خود صادرکننده ها هم از سود اصلی بی نصیب موندن. حالا علت چی بوده؟ اینطور باید جواب بدم که یه علت نیست، علت ها هستند.
